انواع ماشین آلات راهسازی و معدنی و کاربرد آنها
از گذشته بسیار دور مردم برای هموار ساختن جاده‌ها از روش‌های مختلفی استفاده می‌کردند و معمولا جنس جاده‌ها در گذشته از خاک و یا سنگ فرش بوده است. امروزه برای هموار ساختن جاده‌ها، متر‌یال‌های مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد که معروف‌ترین آنها آسفالت هست.
در طی عملیت را‌سازی از ماشین آلات و ابزار‌های مختلفی استفاده می‌شود که در ادامه به آشنایی با انواع ماشین آلات راهسازی و کاربرد آنها می‌پردازیم.
انواع ماشین آلات صنعتی
ماشین‌آلات صنعتی بسیار مختلف و با کاربردهای گوناگون و متفاوتی وجود دارند که هر کدام برای ساختن یک بخش خاص از پروژه راهسازی مناسب هستند. این ماشین آلات دارای لوازم یدکی های گوناگونی مانند لوازم زیربندی و لوازم موتوری می باشند که به هنگام نیاز باید تعویض گردند تا اختلالی در سرویس دهی ماشین آلات راهسازی به وجود نیاید.برای کسب اطلاعات بیشتر و اشنایی با مهم‌ترین اجزای زیر بندی ماشین آلات راهسازی مقاله مرتبط با آن را مشاهده کنید در ادامه کاربرد و کارایی هرکدام مورد بررسی قرار گرفته است که به آشنایی با انواع ماشین آلات راهسازی و کاربرد آنها کمک می‌کند.
بولدوزر و تراکتور
تراکتور‌ها ماشین‌آلاتی در نوع دنده اتوماتیک و استاندارد هستند که نیروی خود را از موتورهای دیزل که معمولا توربو شارژ هستند، می‌گیرند. کنترل تراکتور‌ها به صورت دنده اتوماتیک و کنترل هیدورلیک است که در کل در دو نوع چرخ زنجیری و چرخ لاستیکی وجود دارند.
با اطمینان میتوان گفت که تراکتور و بولدوزر از مهم‌ترین ماشین‌آلات ساختمان سازی و راهسازی هستند. کار اصلی و اولیه تراکتور به عقب و یا جلو راندن بارها است اما به طور کلی دارای کاربردهای متعدد و موارد مصرف فراونی هستند که در زیر به تعدادی از این کاربرد‌ها اشاره می‌شود.
پاکسازی زمین از کنده‌های درخت و بوته‌ها
ساخت راه‌های اولیه در مناطق کوهستانی و زمین‌های سنگ لاخی
از بین بردن گودال‌های کف معادن و پاکسازی آن
تصطیح بقایای پروژه‌های ساختمان سازی
کمک کردن در هل دادن اسکرپیر‌ها
کمک به نگهداری راه‌های خاکی که به صورت موقت به وجود آمده است
جابجا کردن خاک در حجم بسیار زیادی با فشار دادن
پخش خاک در خاکریزها
پشته کردن خاک در کنار نهرها
تراکتور چرخ زنجیری
تراکتور چرخ زنجیری دارای انواع مختلفی است که با توجه به اندازه و قدرت دسته‌بندی می‌شوند. مقدار وزن تراکتور زنجیری بسیار مهم است و در پروژه‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد چرا که حداکثر نیروی کششی یک تراکتور محدود است به حاصل ضرب مقدار وزن درضریت کشش سطح جاده ای که روی آن کارمیکنند. وجود زنجیر در این نوع از تراکتور باعث می‌شود که تراکتور بتواند با راحتی و فشار کم در موقعیت‌هایی که به قدرت زیادی نیاز دارند فعالیت داشته باشد.
تراکتور چرخ لاستیکی
این نوع از تراکتور در مدل 2 چرخ و 4 چرخ وجود دارند و در جهت سرعت بیشتر در هل دادن و کشیدن ساخته شده که البته دارای ویژگی‌ها و کاربردهای بیشتری نیز هستند. نوع دو نرخ آن برای حفظ تعادل خود باید با ماشین دیگری مانند اسکریپترها کار کند. یک دیفرانسیل و دو دیفرانسیل نیز از انواع چهارچرخ این نوع تراکتور است.
بیل‌های مکانیکی
یکی دیگر از ماشین‌آلات راهسازی مهم بیل‌های مکانیکی است که شناخت آن برای آشنایی با ماشین آلات راهسازی و کاربردهای آنها ضروری است. بیل‌های مکانیکی تشکیل شده از سه قسمت اساسی زیر هستند:
ارابه یا شاسی: شاسی دو نوع دارد: شاسی چرخ زنجیری که سرعت آن ۵۰ کیلومتر در ساعت است و شاسی چرخ لاستیکی که سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت دارد.
قسمت اتاقک گردان روی ارابه
قسمت الحاقی جلوی ماشین
بیل‌های مکانیکی از اولین ماشین‌آلات مدرن ساختمانی به‌شمار می‌روند که معمولا در عملیات خاکی و گودبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرند. بیل‌های مکانیکی در نوع قدرتمند قادر به گودبرداری در انواع جنس خاک‌ها به جز صخره سنگ‌ها هستند. بیل‌های مکانیکی در چهار نوع بیل مکانیکی با جام معکوس، بیل مکانیکی با سیستم کابلی، بیل کششی و جرثقیل موجود هستند که هر مدل دارای کاربردهای گوناگونی است و این کاربرد‌ها در زیر مشاهده می‌شوند:
حفاری ساده
گودبرداری
حمل اجسام
خاک برداری
حفر تراشه
تخریب
برش اجسام و زمین
خرد کردن
بیل‌های مکانیکی با جام معکوس
این نوع از بیل‌های مکانیکی دارای اسامی معتددی هستند که کج بیل، بیل پشت خم و بیل کششی نمونه‌ای از آن است. این نوع از بیل‌ها که برای حفاری مناسب هستند در دو نوع ماکانیکی و هیدرولیکی وجود دارند.
بیل‌های مکانیکی با سیستم کابلی
این نوع بیل شامل اطاقک گردانی است که سوار بر چرخ‌ها هست و انتهای جلوی آن متصل به بیل است. این مدل هم در دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی وجود دارند.
بیل کششی (دراگلاین)
بیل کششی یا دراگلاین در سطح بالاتر و پایین تر از سطح اتکا خود است و قابل استفاده در زمین‌های نرم ، متوسط رو به سخت است. وجود بازوی طویل برای حفاری و تخلیه در این بیل باعث برتری نسبت به سایر مدل‌ها شده است.
جرثقیل
جرثقیل از اتاق فرمان، قلب جرثقیل و یک تیر بلند مشبک تشکیل شده است. از جرثقیل معمولا برای بلند کردن اجسام و بارها و جا به جایی آن استفاده می‌شود. افراد معمولا با وصل کردن دستگاه‌های مختلف به انتهای جرثقیل از آن استفاده‌های دیگری می‌کنند. جرثقیل هم در دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی وجود دارد که امروزه معمولا بیشتر نوع هیدرولیکی آن وجود دارد.
اسکریپر
سومین ماشین در آشنایی با انواع ماشین‌آلات راهسازی و کاربردهای آنها، اسکریپر است. این ماشین قابلیت انجام دادن حمل، بارگیری و تخلیه مواد خاکی در مسافت‌های زیاد و متوسط دارد. اسکریپر ساخته شده از سه قسمت اصلی قسمت بارگیر، دیوار جلویی بارگیر، دیوار عقب بارگیر هستند. معمولا در زمین‌هایی که عاری از سنگ‌های درشت باشند اسکریپر استفاده می‌شوند و از این ماشین آلات برای عملیات و پروژه‌های که استفاده از بولدوزر اقتصادی نباشد استفاده می‌شود. اسکریپرها در دو دسته موتوردار و بدون موتور موجود هستند که امروزه نوع موتوردار بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
اسکرپیر‌ها توانایی انجام عملیاتی که در زیر آمده است را دارند و در این زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کندن مواد خاکی
حمل و بارگیری خاک‌های کنده شده
عملیات تخلیه
عملیات حفاری
بارگیری خاک
غلتک زدن جاده
تسطیح سطح راه
همچنین اسکریپرها در ۷ نوع موجود هستند که این مدل‌ها شامل:
تک موتوره
دو موتوره
یک سر گیردار
فشاری و کششی
نقاله‌دار یا بالابر
سه محوری
سوراخ کن
سکریپر تک موتوره
اسکریپر‌های تک موتوره به دلیل تعادل از تراکتور تک محوره استفاده می‌کنند؛ به طوری که بدون اسکریپر مربوطه امکان حرکت را ندارند.
اسکریپر دو موتوره
در این مدل چرخ‌های تراکتور و چرخ‌های اسکریپر می‌چرخند و معمولا مجهز به دو موتور هستند و دارای نیروی کششی بیشتری نسبت به اسکریپر‌های معمولی هستند.
اسکریپر یک سر گیردار
در اسکریپر یک سر گیردار از تراکتوری استفاده می‌شود که یک محور دارد و دارای مقاومت کمتر و مانور بیشتری هستند.
اسکریپر فشاری و کششی
اسکریپر فشاری و کششی با جفت محور متحرک هستند و با توجه به نوع اتصال در آنها دو اسکریپر می‌توانند در بارگیری به یکدیگر کمک کنند.
اسکریپر نقاله دار یا بالا بر
این نوع اسکریپر به جای کمک گرفتن از تراکتور از بالابری استفاده می‌کنند که روی جام نصب شده است.
اسکریپر سه محوری
این اسکریپر پایدارتر از اسکریپر دو محوره است و سرعت کار را در جاده‌ها بالا می‌برد و همچنین توسط تراکتور چهار چرخه کشیده می‌شود.
اسکریپر سوراخ کن
اسکریپر سوراخ کن یک اسکریپر خود بارگیری است که در مرکز جام از یک مته استفاده می‌کند و باعث می‌شود بالا بردن خاک در لبه‌های برنده به راحتی جریان داشته باشد.
لودر
چهارمین ماشین در آشنایی با ماشین‌آلات راهسازی و کاربردهای آنها لودرها هستند که کاربردی‌ترین ماشین برای کارهای ساختمانی است. به دلیل انعطاف‌پذیری زیاد در عملکرد و تغییر جام قادر به انجام بسیاری از کارها است. لودرها در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند. لودرها کاربرد‌ها و موارد مصرف بسیاری دارند که برخی از این کاربرد‌ها در آشنایی با انواع ماشین‌آلات راهسازی و کاربرد آنها شامل گزینه‌های زیر است.
حفاری زیر زمین
ایجاد خاکریز
بلند کردن مصالح ساختمانی
لایروبی
برداشتن موانع
خاکبرداری
جابجایی بار
تمیز کردن سطح زمین
بارگیری ماشین آلات حمل کننده خاک
پر کردن خندق
همچنین میتوان به ماشین‌های لودر انواع ملحقات را نصب کرد و از آن استفاده‌های دیگری مانند برف روب، لوله‌بر و کانال کن کرد.
انواع لودر:
بکهولودر
بکهولودرها لودرهای کوچکی هستند که برای کارهای سبک استفاده می‌شوند و دارای یک بیل مکانیکی هستند. در پروژه‌های کوچک خصوصا پروژه ی کندن خندق از این ماشین‌آلات استفاده می‌شود.
لودرهای چرخ زنجیری
این نوع لودر اصطحکاک زیادی با زمین دارد که باعث می‌شود نهایت استفاده را از قدرت موتور در کندن زمین ببرد. لودرهای لاستیکی قابلیت حرکت بر روی شیب جانبی ۳۵ درصد را دارند که قابلیت حرکت در لودرهای چرخ لاستیکی تنها در شیب ۱۵ درصد است. همچنین لودرهای چرخ زنجیری قابلیت بالا رفتن از شیب ۶۰ درصد را دارا هستند که این رقم برای لودرهای چرخ لاستیکی به ۳۰ درصد محدود می‌شود. سرعت لودر زنجیردار اما کمتر از لودر لاستیکی است و برای همین درمواردی که فاصله حمل مواد و بازگشت به محل بارگیری زیاد باشد، لودر چرخ لاستیکی گزینه ی مناسب‌تری است.
لودرهای چرخ لاستیکی
این لودرها به صورت بزرگ و کوچک ساخته می‌شوند و چرخ‌های بزرگ لاستیکی موجود در این نوع از لودر باعث بالا رفتن قدرت و سرعت در آن می‌شود. فشاری که توسط لاستیک ها بر زمین وارد می‌شود در این لودرها کم بوده و میتوان میزان فشار آن را نیز با میزان فشار باد لاستیک تنظیم کرد.به دلیل استحکام در لاستیک لودرهای چرخ لاستیکی استفاده از آن در زمین‌های دارای سنگ تیز امکان‌پذیر است اما کار کردن با لودر لاستیکی در زمین‌های خیس و گل‌آلود مشکل است.
غلتک راهسازی
از غلتک راهسازی برای عملیات ساخت جاده و مسیر استفاده می‌کنند و کاربرد این ماشین در متراکم کردن مصالح راهسازی است. از اساسی‌ترین و عمده‌ترین دلیل استفاده از غلتک راهسازی، اصلاح ویژگی‌های خاک است که رساندن میزان دانسیته لایه‌های خاک به حد مطلوب از مهم‌ترین آن هست.
غلتک‌ها در انواع متفاوتی وجود دارند که بر اساس ساختار و قابلیت دسته‌بندی می‌شوند. انواع غلتک‌های موجود در زیر قابل مشاهده است.
پاچه بزی
چرخ لاستیکی یا پنوماتیک
لرزاننده
شبکه‌ای
کفشک‌دار
فولادی
تراکم کننده‌های شبه بلدوزر
غلتک پاچه بزی
این نوع از غلتک دارای استوانه‌ای است که مجهز به تعدادی پایه بیرون آمده است که این پایه‌ها به فرایند تراکم کمک می‌کنند. این نوع از غلتک دارای چند استوانه است که به حالت جفت به کار می‌روند.
غلتک چرخ لاستیکی
سطح صاف و لاستیک‌های بزرگ از ویژگی‌های غلتک چرخ لاستیکی است که از این لاستیک‌ها برای صاف کردن استفاده می‌کنند. معمولا برای بالا بردن فشار در این غلتک‌ها وزنه‌ای روی آن نصب می‌شود که باعث بالا رفتن وزن غلتک و صاف شدن بهتر سطح زمین می‌شود.
غلتک لرزاننده
کمک گرفتن از ویبراتور برای انجام دادن عمل تراکم کاری است که غلتک لرزاننده انجام می‌دهد. غلتک‌های لرزاننده هنگام انجام کار رطوبت خاک را کم می‌کنند و این امر برای خاک‌های مرطوب یک مزیت مفید به‌شمار می‌رود.
غلتک‌های شبکه‌ای
غلتک‌های شبکه‌ای برای خرد کردن خاک‌های کلوخه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند و در حین انجام کار باعث پراکنده شدن خاک نمی‌شوند و دارای سرعت کارایی بالا هستند.
غلتک کفشک‌دار
غلتک کفشک‌دار بسیار شبیه به غلتک‌های پاچه بزی است و میتوان گفت که تنها تفاوت آنها در پایه‌های آن است. در غلتک‌های کفشک‌دار تراکم و اختلال بسیار کمتری در خاک ایجاد می‌شود.
غلتک فولادی
از این غلتک بیشتر در پروژه‌های راهسازی و ساختمان‌سازی استفاده می‌شود و برای عمل در تراکم و سطح آسفالت مورد استفاده قرار میگیرد.
تراکم کننده‌های شبه بلدوزر
چرخ‌های این غلتک‌ها معمولا صاف یا به صورت پاچه بزی هستند و از این غلتک‌ها برای متراکم ساختن خاک استفاده می‌شود؛ همچنین در زمین‌هایی که دارای خاک‌های سست هستند کاربرد دارد.
کامیون‌ها
یکی از معروف‌ترین وسایل برای حمل و نقل‌های خاکی کامیون‌ها هستند که این نوع از ماشین‌ها به دلیل ویژگی‌های مثبتی مانند سرعت زیاد روی راه‌های هموار و ظرفیت زیاد محبوبیت زیادی دارند؛ همچنین استفاده از کامیون‌ها به دلیل سرعت و ظرفیت زیاد باعث می‌شود هزینه حمل و نقل تا حد چشمگیری کاهش پیدا کند. کامیون‌ها دارای انعطاف زیادی هستند و امکان کم و زیاد کردن آنها در پروژه وجود دارد و در دو نوع معمولی و کمر شکن تولید می‌شوند.
کامیون‌های معمولی
کامیون‌های معمولی در نوع مدل حرکت در جاده و حرکت خارج از جاده وجود دارند. کامیون‌های خارج از جاده در ابعاد بزرگ و با ظرفیت بالا ساخته می‌شوند و نوع کمپرسی آن نیز دارای انعطاف بالایی است که با سهولت در پروژه‌ها قابل حرکت است. کامیون‌های کمپرسی انواع مختلفی دارند: بزینی، دیزلی، یک یا دو دیفرانسیلی و دو یا سه محوری.
کامیون‌های کمر شکن
این نوع از کامیون‌ها تشکیل شده از دو قسمت موتور و مخزن هستند که توسط یک مفصل به هم وصل هستند.مانند دامپتراک. برای اینکه بدانید دامپتراک چیست میتوانید مقاله مرتبط یا آن را مطالعه کنید کامیون کمر شکن مخصوص حمل مواد خاکی است و موادی را که حمل می‌کند از عقب، کف یا پهلو تخلیه می‌کند. این نوع از کامیون در دو نوع داخل جاده و خارج جاده‌ای وجود دارند که نوع جاده‌ای آن بیشتر است.
گریدر
یکی از بهترین ماشین‌آلات برای از بین بردن پستی و بلندی‌ها گریدر‌ها هستند. بیشتر راننده‌ها بر این باورند که کار با گریدر خیلی دشوارتر از کار با سایر ماشین‌آلات است و داشتن مهارت در کار با گریدر سبب می‌شود که به راحتی از سایر ماشین‌آلات استفاده کرد. تنظیم شیب، خاک برداری، رساندن سطح خاک به خط پروژه و… از مهم ترین کاربردهای گریدر است؛ همچنین گریدر دارای کاربردهای دیگری نیز هست که عبارتند از:
تسطیح دامنه خاکریزها
مخلوط کردن خاک و مواد قیری
کندن جوی
پخش کردن مواد خاکی
حمل مواد به سمت کنار جاده
بریدن ترانشه
برداشتن لایه‌های سست
کندن جوی:
برای جوی‌های vشکل و ذوزنقه ای با ابعاد کوچک میتوان از گریدر استفاده کرد اما برای جوی‌های بزرگ تر بهتر است از بیل مکانیکی، خندق کن و وسایل حفار استفاده کرد.
حمل مواد به سمت کنار جاده:
با تغییر زاویه ی تیغه ی گریدر میتوان مواد را به سمت جاده هدایت کرد. با این تغییر زاویه، موادخاکی درانتهای عقب گریدر انباشته شده و یک توده خاکی طولی درامتداد مسیرحرکت گریدر قرار میگیرد.
پخش کردن مواد خاکی:
یکی از مهم‌ترین کاربردهای گریدر پخش مواد خاکی است. مقدار موادی که می‌تواند جابجا شود به ظرفیت گریدر بستگی دارد و ظرفیت گریدر نیز تابع قدرت موتور، کشش ماشین و اندازه و ارتفاع تیغه است. درنهایت باید اشاره کرد که مقدار موادی که گریدر می تواند جابجا کند بسیار کمتر از بولدوزر است.
ماشین آلات آسفالت کاری
استفاده از آسفالت باعث می‌شود که سطحی ایجاد شود که از نفوذ آب و فرسایش در جاده‌ها جلوگیری کند. ماشین‌آلات آسفالت کاری از دو قسمت اساسی تراکتور موتوردار و قسمت تخته مالی تشکیل شده است. ماشین‌آلات آسفالت کاری دارای انواع مختلفی هستند که در زیر مشاهده می‌شوند:
دستگاه کندن آسفالت سرد
قیر پاش
فینیشرها
سخن پایانی
در مطالب بالا در مورد آشنایی با انواع ماشین آلات راهسازی و کاربردهای آن صحبت کردیم. هر کدام از ماشین‌های نام برده شده دارای کاربرد مخصوص به خود هستند و برخی از ماشین‌ها کاربردهای شبیه بهم دارند. امیدواریم مطالب برای شما مفید باشند و از آن نهایت استفاده را برده باشید.
در صورت هرگونه سوال می توانید با کارشناسان بازر\انی بحرالعلومی در تماس باشید تا شما را راهنمایی نمایند.
